Chant Chapter 4: Emancipation (kaivalya)

4.1 janmaoṣadhimantratapassamādhijāḥ siddhayaḥ
जन्मओषधिमन्त्रतपस्समाधिजाः सिद्धयः ॥१॥

• janma
• oṣadhi
• mantra
• tapaḥ
• samādhijāḥ
• siddhayaḥ

4.2 jātyantarapariṇāmaḥ prakṛtyāpūrāt
जात्यन्तरपरिणामः प्रकृत्यापूरात् ॥२॥

• jāti
• antara
• pariṇāmaḥ
• prakṛti
• āpūrāt

4.3 nimittamaprayojakaṃ prakṛtīnāṃvaraṇabhedastu tataḥ kṣetrikavat
निमित्तमप्रयोजकं प्रकृतीनांवरणभेदस्तु ततः क्षेत्रिकवत् ॥३॥

• nimittam
• aprayojakaṃ
• prakṛtīnāṃ
• varaṇa
• bhedaḥ
• tu
• tataḥ
• kṣetrikavat

4.4 nirmāṇacittānyasmitāmātrāt
निर्माणचित्तान्यस्मितामात्रात् ॥४॥

• nirmāṇa
• citta
• anyasmitā
• mātrāt

4.5 pravṛttibhede prayojakaṃ cittamekamanekeṣām
प्रवृत्तिभेदे प्रयोजकं चित्तमेकमनेकेषाम् ॥५॥

• pravṛttibhede
• prayojakaṃ
• cittam
• ekam
• anekeṣām

4.6 tatra dhyānajamanāśayam
तत्र ध्यानजमनाशयम् ॥६॥

• tatra
• dhyānajam
• anāśayam

4.7 karmāśuklākṛṣṇaṃ yoginaḥ trividhamitareṣām
कर्माशुक्लाकृष्णं योगिनः त्रिविधमितरेषाम् ॥७॥

• karma
• aśukla
• akṛṣṇaṃ
• yoginaḥ
• trividham
• itareṣām

4.8 tataḥ tadvipākānuguṇānāmevābhivyaktiḥ vāsanānām
ततः तद्विपाकानुगुणानामेवाभिव्यक्तिः वासनानाम् ॥८॥

• tataḥ
• tat
• vipāka
• anuguṇānām
• eva
• abhivyaktiḥ
• vāsanānām

4.9 jāti deśa kāla vyavahitānāmapyānantaryāṃ smṛtisaṃskārayoḥ ekarūpatvāt
जाति देश काल व्यवहितानामप्यानन्तर्यां स्मृतिसंस्कारयोः एकरूपत्वात् ॥९॥

• jāti
• deśa
• kāla
• vyavahitānām
• api
• ānantaryāṃ
• smṛti
• saṃskārayoḥ
• eka
• rūpatvāt

4.10 tāsāmanāditvaṃ cāśiṣo nityatvāt
तासामनादित्वं चाशिषो नित्यत्वात् ॥१०॥

• tāsām
• anāditvaṃ
• ca
• āśiṣaḥ
• nityatvāt

4.11 hetuphalāśrayālambanaiḥsaṃgṛhītatvāteṣāmabhāvetadabhāvaḥ
हेतुफलाश्रयालम्बनैःसंगृहीतत्वातेषामभावेतदभावः ॥११॥

• hetu
• phala
• āśraya
• ālambanaiḥ
• saṅgṛhītatvāt
• eṣām
• abhāve
• tat
• abhāvaḥ

4.12 atītānāgataṃ svarūpato’stiadhvabhedād dharmāṇām
अतीतानागतं स्वरूपतोऽस्तिअध्वभेदाद् धर्माणाम् ॥१२॥

• atītā
• anāgataṃ
• svarūpataḥ
• asti
• adhva
• bhedāt
• dharmāṇām

4.13 te vyaktasūkṣmāḥ guṇātmānaḥ
ते व्यक्तसूक्ष्माः गुणात्मानः ॥१३॥

• te
• vyakta
• sūkṣmāḥ
• guṇa
• ātmānaḥ

4.14 pariṇāmaikatvāt vastutattvam
परिणामैकत्वात् वस्तुतत्त्वम् ॥१४॥

• pariṇāma
• ekatvāt
• vastu
• tattvam

4.15 vastusāmye cittabhedāttayorvibhaktaḥ panthāḥ
वस्तुसाम्ये चित्तभेदात्तयोर्विभक्तः पन्थाः ॥१५॥

• vastu
• sāmye
• citta
• bhedāt
• tayoḥ
• vibhaktaḥ
• panthāḥ

4.16 na caikacittatantraṃ cedvastu tadapramāṇakaṃ tadā kiṃ syāt
न चैकचित्ततन्त्रं वस्तु तदप्रमाणकं तदा किं स्यात् ॥१६॥

• na
• ca
• eka
• citta
• tantraṃ
• vastu
• tad
• apramāṇakaṃ
• tadā
• kiṃ
• syāt

4.17 taduparāgāpekṣitvāt cittasya vastujñātājñātaṃ
तदुपरागापेक्षित्वात् चित्तस्य वस्तुज्ञाताज्ञातं ॥१७॥

• tat
• uparāga
• apekṣitvāt
• cittasya
• vastu
• jñāta
• ajñātaṃ

4.18 sadā jñātāścittavṛttayastatprabhoḥ puruṣasyāpariṇāmitvāt
सदा ज्ञाताश्चित्तवृत्तयस्तत्प्रभोः पुरुषस्यापरिणामित्वात् ॥ १८॥

• sadā
• jñātāḥ
• citta
• vrttayaḥ
• tat
• prabhoḥ
• puruṣasya
• apariṇāmitvāt

4.19 na tatsvābhāsaṃ dṛśyatvāt
न तत्स्वाभासं दृश्यत्वात् ॥१९॥

• na
• tat
• sva
• ābhāsaṃ
• dṛśyatvāt

4.20 eka samaye cobhayānavadhāraṇam
एक समये चोभयानवधारणम् ॥२०॥

• eka
• samaye
• ca
• ubhaya
• anavadhāraṇam

4.21 cittāntara dṛśye buddhibuddheḥ atiprasaṅgaḥ smṛtisaṃkaraśca
चित्तान्तर दृश्ये बुद्धिबुद्धेः अतिप्रसङ्गः स्मृतिसङ्करश्च ॥२१॥

• citta
• antara
• dṛśye
• buddhi
• buddheḥ
• atiprasaṅgaḥ
• smṛti
• saṅkaraḥ
• ca

4.22 citerapratisaṃkramāyāḥ tadākārāpattau svabuddhi saṃvedanam
चितेरप्रतिसंक्रमायाः तदाकारापत्तौ स्वबुद्धि संवेदनम् ॥२२॥

• citeḥ
• apratisaṃkramāyāḥ
• tat
• ākāra
• āpattau
• sva
• buddhi
• saṃvedanam

4.23 draṣṭṛdṛśyoparaktaṃ cittaṃ sarvārtham
द्रष्टृदृश्योपरक्तं चित्तं सर्वार्थम् ॥२३॥

• draṣṭṛ
• dṛśyaḥ
• uparaktaṃ
• cittaṃ
• sarva
• artham

4.24 tadasaṅkhyeya vāsanābhiś citramapi parārtham saṃhatyakāritvāt
तद् असंख्येयवासनाभिश् चित्रम् अपि परार्थं संहत्यकारित्वात् ॥२४॥

• tat
• asaṅkhyeya
• vāsanābhiś
• citram
• api
• para
• artham
• saṃhati
• akāritvāt

4.25 viśeṣadarśinaḥ ātmabhāvabhāvanāvinivṛttiḥ
विशेषदर्शिनः आत्मभावभावनाविनिवृत्तिः ॥२५॥

• viśeṣa
• darśinaḥ
• ātma
• bhāva
• bhavana
• vinivṛttiḥ

4.26 tadā vivekanimnaṃ kaivalyaprāgbhāraṃ cittam
तदा विवेकनिम्नं कैवल्यप्राग्भारं चित्तम् ॥२६॥

• tadā
• viveka
• nimnaṃ
• kaivalya
• prāk
• bhāraṃ
• cittam

4.27 tacchidreṣu pratyayāntarāṇi saṃskārebhyaḥ
तच्छिद्रेषु प्रत्ययान्तराणि संस्कारेभ्यः ॥२७॥

• tat
• chidreṣu
• pratyaya
• antarāṇi
• saṃskārebhyaḥ

4.28 hānameṣāṃ kleśavaduktam
हानमेषां क्लेशवदुक्तम् ॥२८॥

• hānam
• eṣāṃ
• kleśavat
• uktam

4.29 prasaṃkhyāne’pyakusīdasya sarvathā vivekakhyāteḥ dharmameghassamādhiḥ
प्रसंख्यानेऽप्यकुसीदस्य सर्वथा विवेकख्यातेः धर्ममेघसमाधिः ॥२९॥

• prasaṅkhyāne
• api
• akusīdasya
• sarvathā
• viveka
• khyāteḥ
• dharma
• meghaḥ
• samādhiḥ

4.30 tataḥ kleśakarmanivṛttiḥ
ततः क्लेशकर्मनिवृत्तिः ॥३०॥

• tataḥ
• kleśa
• karma
• nivṛttiḥ

4.31 tadā sarvāvaraṇamalāpetasya jñānasyānantyāt jñeyamalpam
तदा सर्वावरणमलापेतस्य ज्ञानस्यानन्त्यात् ज्ञेयमल्पम् ॥३१॥

• tadā
• sarva
• āvaraṇam
• alāpetasya
• jñānasya
• ānantyāt
• jñeyam
• alpam

4.32 tataḥ kṛtārthānaṃ pariṇāmakramasamāptirguṇānām
ततः कृतार्थानं परिणामक्रमसमाप्तिर्गुणानाम् ॥३२॥

• tataḥ
• kṛta
• arthānaṃ
• pariṇāma
• karma
• samāptiḥ
• guṇānām

4.33 kṣaṇapratiyogī pariṇāmāparānta nirgrāhyaḥ kramaḥ
क्षणप्रतियोगी परिणामापरान्त निर्ग्राह्यः क्रमः ॥३३॥

• kṣaṇa
• pratiyogī
• pariṇāma
• apara
• anta
• nirgrāhyaḥ
• kramaḥ

4.34 puruṣārthaśūnyānāṃ guṇānāṃpratiprasavaḥ kaivalyaṃ svarūpapratiṣṭhā vā citiśaktiriti
पुरुषार्थशून्यानां गुणानांप्रतिप्रसवः कैवल्यं स्वरूपप्रतिष्ठा वा चितिशक्तिरिति ॥३४॥

• puruṣa
• artha
• śūnyānāṃ
• guṇānāṃ
• pratiprasavaḥ
• kaivalyaṃ
• svarūpa
• pratiṣṭhā
• vā
• citi
• śaktiḥ
• iti